ABD'nin İran'a Yaptırımlarından Takasla Kurtulma Girişimleri Başladı

İran'ın nükleer enerji üretim çalışmalarıyla atom bombası üretmesini engellemek için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi üyesi ABD, İngiltere, Çin, Rusya ve Fransa'nın yanında Almanya ile İran'ın Temmuz 2015'te imzaladığı Ortak Kapsamlı Eylem Planı'ndan (OKEP) ABD Başkanı Trump'ın İran'ın nükleer silah üretmesini engelleyemeyeceğini iddiasıyla anlaşmadan çıkmasıyla dün İran'a yeniden yaptırımlar uygulamaya başladı.

ABD anlaşmanın her ne kadar İran'ın nükleer bomba yapmasını engellemese de balistik füze yapımını engellemediği, İran'ın insan hakları ihlalleri yaptığı ve Ortadoğu'da istikrarsızlığa yol açan teşebbüslerde bulunduğunu ileri sürerek anlaşmadan çekilmişti. Anlaşmanın imzalandığı tarihte ABD istihbaratı, İran'ın üç ay içinde nükleer silah üretebilme kabiliyetine sahip olduğu tahmininde bulunmuştu.

ABD Başkanı Donald Trump, geçen sene Mayıs ayının ortalarında Suudi Arabistan'a yaptığı ziyarette İran'a karşı Arap ülkelerinin birleşmesini ve ortak bir ordu kurmasını da istemişti. Trump'ın ziyaretinin ardından, Başta Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Mısır olmak üzere bazı Arap ülkeleri İran'la iyi ilişkileri olduğu iddiasıyla 5 Haziran 2017'de Katar'la her türlü diplomatik ilişkiyi kesmişti. Trump, Arap ülkelerinin bu tutumunu Ortadoğu ziyaretinin sonuçları olarak açıklamıştı. Anlaşmayla İran'ın dondurulan milyarlarla dolarlık varlıkları serbest bırakılmış ve uygulanan yaptırımlar kalkmıştı.

Anlaşmayı, Uluslararası Atom Enerji Ajansı'nın denetimiyle Tahran'ın nükleer bomba üretimini engelleyecek diplomatik bir başarı olarak niteleyen diğer ülkeler, ABD ile bu konuda ters düştü ve anlaşmaya bağlı kalacaklarını açıkladı.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, dün itibariyle İran'ın petrol ihracını yasaklayan yatırımlardan, Türkiye, Hindistan, Çin, Tayvan, Japonya, Güney Kore, Yunanistan ve İtalya'nın muaf tutulacağını açıkladı.

İran, ABD'nin petrol ihracatı ve finans işlemlerini engellemeye yönelik yaptırımlarına karşı çıkacağını belirtti. ABD Dışişleri Bakanı Pompeo, İran'ı geri dönüş yapması gerektiğini aksi taktirde ekonomisinin çökebileceğini ifade etti.

ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, basına yaptığı açıklamada, Avrupa ülkelerinin yaptırımlara saygılı olmalarını umduğunu, yaptırımların insani meseleleri kapsamayacağını belirtti. Mnuchin, İran'a uygulanan yaptırımların bankacılık ve deniz nakliyesini hedef aldığını kaydetti.

Avrupa Birliği ve Çin, Washington'ın kararına karşı çıkarak İran'la ticarete devam edeceğini açıkladı. Ancak Bakan Pompeo, İran'a uygulanan yaptırımlara karşı çıkan her bir ülkeyi cezalandırmakla tehdit etti. İran'ın Devlet Başkanlığı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri, yaptığı açıklamada ABD'nin İran'a yaptırımlarının ülke ekonomisine etkisi olacağını ancak Tahran'ın bunun etkilerini azaltmaya yönelik planları olduğunu da dile getirdi.

"Yaptırımların etkilerini azaltmak için elimizden geleni yapacağız"

Cihangiri, "Bu yaptırımların ekonomiye etkisini olmayacağını söyleyerek yalan söyleyemem. Yaptırımların etkilerini azaltmak için elimizden geleni yapacağız. ABD'nin yaptırım kararı aldığı firmaların yöneticileriyle görüştük. ABD'nin ambargosunun yol açtığı meselelerin çözüleceğini söyledik" dedi.

ABD'nin yaptırımları 700 İran firmasını, 50 İran Bankasını, İran Hava Yollarını, ülkenin nakliye sektöründeki çok sayıda insanı kapsıyor. ABD'nin daha önce Ağustos ayında yürürlüğe koyduğu yaptırımları İran ekonomisi zora girmiş ve ülkede hayat pahalılığına yönelik gösterilere yol açmıştı.

ABD Dışişleri Bakanı Pompeo, yaptırımların kaldırılması için İran'dan 12 maddelik istekte bulunmuştu. Pompeo, "Tahran her şeyden önce füze programını durduracak ve Ortadoğudaki terörist grupları desteklemeyi bırakacak" dedi. ABD, Tahran'ın desteklediğinin ileri sürdüğü terörist grup olarak şu örgütlerin ismini verdi:

"Hizbullah, Hamas ve Filistin İslami Cihat."

Bakan Pompeo, bunlara ilaveten İran'ın Suriye'de bulunan ve komuta ettiği bütün askerini geri çekmesini, Irak'taki Şii milislerin eylemlerine son vermesi gerektiğini söyledi.

Avrupa Birliği ABD'in İran'a yaptırımlarına kaşı kendisini savunabilir mi?

ABD, küresel finans piyasalarındaki üstünlüğünü ve iş yapma yeri olarak nispi çekiciliğini kullanıyor. Avrupa Birliği Baş Diplomatı Federic Mogherini, geçtiğimiz Eylül ayında yaptığı açıklamada, Avrupa Birliğinin İran'la işlemleri kolaylaştırmak ve Özel Maksatlı Aracı isimli bir mekanizma geliştirmekte olduğunu belirtmişti.

Mogherini, "Bu araçla, Avrupa ve İran hesaplarını Avrupa Takas evinde halledecek. Özel Maksatlı Takas Aracının bir mal takası şeklinde çalışacak. Örnek olarak petrol teslimatlarının ücreti tekstil makineleri ile ödenebilecek ve bu şekilde uluslararası finans piyasalarında nakit akışına gerek kalmayacak. Ancak bu sistemin işlevsel olacağı konusunda şüpheler var" diye konuştu.

AB üyesi ülkelerin Washington'ın öfkesini çekmekten korktuğu da ileri sürüldü. ABD Güvenlik Danışmanı John R. Bolton, ABD'nin Avrupa veya herhangi bir kimse tarafından kaçınılmasına müsaade edilmeyeceği tehdidinde bulundu.

Yaptırımların şu ana kadarki etkisi ne oldu?

İran riyali bu yıl yüzde 70 değer kaybetti. Enflasyonun çok hızlı bir şekilde yükseldiği belirtildi. Geçtiğimiz Haziran ayından bu yana İran'ın petrol ihracatın 3'te 1 oranda düştü ve enerji maliyeti yükseldi. Mayıs ayından itibaren çok sayıda uluslararası firma ise ülkeyi terk etti. Bu firmalar arasında Amerikan pazarından dışlanacakları düşünen Avrupalı firmaların da olduğu kaydedildi.

İran'ın ithalatında da ciddi düşüş olurken, hayati derecedeki ilaçları bulmak da zorlaştı. İran'a yaptırımların başlamasının ardından petrol fiyatlarında da düşüş görüldüğü belirtildi. - WASHINGTON

Politika Haberler