Dağlık Karabağ tarihi, coğrafyası, nüfusu ve ekonomik yapısı nedir? Dağlık Karabağ haritası ve coğrafi konumu nedir?

Dağlık Karabağ'ın tarihi M.Ö. 200 yıllarına kadar uzanmaktadır. Karabağ Kura ile Aras nehirleri arasında ilk defa çeşitli otokton yerel ve göçmenlere ev sahipliği yapmıştır. Dağlık Karabağ çatışmaları Sovyet lider Stalin döneminde başlamış günümüze kadar devam etmektedir. Son dönemlerde çatışmaların tekrar başlamasıyla gündeme gelen Dağlık Karabağ'ın tarihi, coğrafyası, nüfusu ve ekonomik yapısı nedir? Dağlık Karabağ'ın haritası ve coğrafi konumunu derledik…

DAĞLIK KARABAĞ TARİHİ

Dağlık Karabağ, arkeologlar tarafından Kura-Araks kültürü olarak da bilinen Kura ile Aras nehirleri arasında yaşayan halklar tarafından ilk defa yerleşim yeri olarak kullanılmaya başlandı. Bölgenin en eski nüfusu, Hint-Avrupalı veya Türki olmayan çeşitli otokton yerel ve göçmen kabilelerinden oluşuyordu.

Dağlık Karabağ, M.Ö. 180 yıllarında, Artsah Ermeni Krallığı'nın 15 eyaletinden biri haline geldi ve 4. yüzyıla kadar bu oluşumun içinde yer aldı.

Ermeni kültürü ve uygarlığı, ortaçağda Dağlık Karabağ'da da gelişmiştir.

15. yüzyılda, Karabağ bölgesi, Türki olan Kara Koyunlu ve Ak Koyunlu kabile konfederasyonlarının bir parçasıydı. Karabağ, Türkmen yönetici Cihan Şah (1437-1467) Üst Karabağ bölgesinde beş soylu aileye mensup ve melik unvanını taşıyan yerli Ermeni prenslerini, vali olarak bölgeyi kontrol etmeleri için atamıştır. 1501'den 1736'ya kadar, Safevi İmparatorluğu'nun varlığı sırasında, Karabağ eyaleti Ziyadoğlu Gajar hanedanı tarafından yönetiliyordu. Ziyadoğlu Gajar hanedanı, İran Kralı Nader Şah yönetimi Karabağ'ı ele geçirene kadar Karabağ eyaletini yönetmeye devam etmiştir.

1813 yılında imzalanan Gülistan Antlaşması ile Dağlık Karabağ Rus İmparatorluğu'na verildi.

Azerbaycan ve Ermenistan çatışmaları

Dağlık Karabağ ile ilgili günümüzdeki sorunların kökleri, Joseph Stalin ve Kafkasya Bürosu tarafından verilen Transkafkasya'nın sovyetleştirilmesi kararlarına dayanır. Stalin, 1920'lerin başlarında, daha sonra Kavburo'yu kurmuş Uluslar Halk Komiserliği'nin önemli bir üyesiydi. 1917 Rus Devrimi'nden sonra Karabağ, Transkafkasya Demokratik Federasyon Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu, ancak bu Cumhuriyet kısa bir süre sonra ayrı Ermeni, Azerbaycan ve Gürcistan devletlerine dönüştürüldü. Takip eden iki yıl boyunca (1918–1920), Ermenistan ve Azerbaycan arasında Karabağ da dahil olmak üzere birçok bölgede bir dizi kısa savaşlar yaşandı. 1918 Temmuz'unda, Dağlık Karabağ Birinci Ermeni Meclisi bölge yönetimini ilan etti ve bir Ulusal Konsey ve hükûmet oluşturdu. Daha sonra Osmanlı askerleri, Ermenilerin silahlı direnişiyle karşılaşarak Karabağ'a girdi. I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun yenilgisinden sonra İngiliz birlikleri Karabağ'ı işgal etti. İngilizler geçici olarak Khosrov bey Sultanov'u (Azerbaycan hükûmeti tarafından atandı) Paris Barış Konferansı'nın son kararını bekleyen Karabağ ve Zangezur'a genel vali olarak atadı.

Dağlık Karabağ Özerk Oblastı 7 Temmuz 1923'te Azerbaycan SSC'sinde kuruldu.

Sovyetler Birliği'nin bölgeyi sıkı bir şekilde kontrol etmesiyle, bölge üzerindeki çatışma on yıllar boyunca durdu. 1980'lerin sonunda ve 1990'ların başında Sovyetler Birliği'nin dağılmasının başlamasıyla birlikte Dağlık Karabağ sorunu yeniden ortaya çıktı.

Ermenistan, Ermeni çoğunluğa sahip Dağlık Karabağ bölgesini ve bu bölgenin çevresindeki yedi ilçeyi (rayon) işgal etti. Dağlık Karabağ ayrılıkçı yönetimi de bu sırada, 1991 yılında, bağımsızlığını ilan etti. Ancak bu bağımsızlık ve kurulan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, Ermenistan Cumhuriyeti dahil hiçbir ülke tarafından tanınmamaktadır.

Bu savaşı sona erdiren ateşkes anlaşması 1994 yılında Bişkek'te imzalandı.

2018'de Ermenistan Başbakanı seçilen Paşinyan seçim öncesi vaatlerinden birisi de Dağlık Karabağ meselesini çözüme kavuşturmaktı.

Daha önce yaptığı açıklamalarda Türkiye'nin Dağlık Karabağ sorununda Azerbaycan'ın yanında yer almasını eleştirmiş; bu sorun sebebiyle 1993'ten bu yana sınırın kapalı olmasını "kötü bir politika" olarak değerlendirmişti.

Paşinyan, "Türkiye ile ilişkileri önkoşulsuz normalleştirmeye hazırız" dedi ancak 1915 olaylarıyla ilgili Erivan'ın tutumunu koruyacağını açıklamıştı. Sonrasında yaptığı açıklamada "Bu, 1915 Ermeni soykırımının uluslararası çapta tanınmasına verdiğimiz önemi azaltmaya hazır olduğumuz anlamına gelmiyor. Bizim için bu, ikili ilişkilerdeki bir sorun ve uluslararası güvenlik meselesi."

Dağlık Karabağ coğrafyası

Günümüzde başkent Hankendi ile Askeran, Hadrut, Mardakert,

Martuni, Şaumyan, Şuşa ve Kaşatag mazrlarına ayrılmaktadır. En büyük şehri Hankendi (Stepanakert) ve diğer büyük kentleri ise Şuşa (Şuşi) ve Laçın (Berdzor)'dır.

Ermenistan işgali altında bulunan Dağlık Karabağ (4.400 km2)' lik yüz ölçümüyle, Karabağ bölgesinin (18.000 km2) bir parçasıdır. Ormanlık bir araziye sahip olan Dağlık Karabağ bölgesi aynı zamanda yeraltı kaynakları yönünden de çok zengindir. Bölgede ki nüfusunun %65'ini Azerbaycan Türkleri oluştururken, Ermenilerin nüfus oranı % 35'ti. Fakat Çarlık Rusya'nın, Osmanlıyla aralarında, kendisine yakın bir Hıristiyan devleti kurma çabaları doğrultusunda, bölgeye Anadolu'dan ve İran'dan 1.000.000 civarında Ermeni göç ettirilmiştir

Dağlık Karabağ'ın askeri gücü

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu, 15.000-20.000 civarında subay ve erlerden oluşmaktadır. Personelleri, çoğunlukla Karabağ ve Azerbaycan'ın muhtelif yerlerinden gelen Ermeniler ile oluşturulmaktadır. Yüksek oranla Sovyet Ordusu'nun bıraktığı silahlardan Kalaşnikof tüfeği, tank, ağır top ile donatılmaktadır.

Dağlık Karabağ nüfusu

2001 yılında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin raporlarına göre ülke nüfusunun 95% Ermeni, diğer büyük etnik gruplar ise Süryaniler, Rumlar, ve Kürtlerdir. Mart 2007 tarihinde yerel hükûmet nüfusun 138.000 olduğunu belirtti.

Dağlık Karabağ'da eğitim

Dağlık Karabağ'ın eğitim sistemi siyasi sorunlar ve gerçekleşen çatışmalar yüzünden kötü durumdadır. Fakat Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'ne Ermenistan ve Ermeni diasporasından gelen maddi yardımlar ile çoğu okul yeniden inşa edildi. 250'ye yakın okul bulunmaktadır. Yaklaşık olarak 20.000 öğrenci bulunmaktadır. Öğrencilerin yarısından fazlası başkent Stepanakert şehrindedir.

Dağlık Karabağ'ın ekonomik yapısı

Dağlık Karabağ, 2019'da bir milyar dolarlık GSYİH'nın dörtte üçlük bir hacme sahip.

IMF'ye göre 2019 yılında Dağlık Karabağ, kişi başına düşen 4,803 ABD dolar.

2019'da GSYİH 713 milyon ABD doları olarak açıklandı. Dağlık Karabağ'da uygulanan asgari ücret 170 Dolar.

Savaş tekrar alevlenmeden önce, yerel ekonomi gelişiyordu. Bölge birkaç yıl boyunca % 9-10'luk bir büyüme kat ediyordu. Ancak koronavirüs (COVID-19) salgını Dağlık Karabağ ekonomisine ağır hasarlar bıraktı. 2020'nin ikinci yarısında açıklanan verilere göre Karabağ ekonomisi % 1,5 daraldı.

Karabağ'ın ekonomik gelir dağılımı, Yerel istatistik ofisine göre, 2019'da GSYİH'nın % 9 tarım, % 12 maden çıkarma ve % 12'nin biraz altında elektrik arzıyla şeklindedir.

Dağlık Karabağ elektrik konusunda kendi kendine yeten ve 2018'den beri Ermenistan'a elektrik enerjisi ihraç eden bölge konumunda.

Dağlık Karabağ haritası ve coğrafi konumu

Ermenistan ve Azerbaycan arasında kalan Dağlık Karabağ, Güney Kafkasya'da hukuken Azerbaycan'a bağlı ancak de facto olarak hiçbir ülke tarafından tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin egemenliği altında bulunan 260 km'lik tarihi bölgedir.

Dağlık Karabağ Ermenistan Azerbaycan Karabağ Haberler